Το Διάγραμμα Αιτίας – Αποτελέσματος ή διάγραμμα Ishikawa (του Kaoru Ishikawa, Ιάπωνα επιστήμονα της Πολυτεχνικής Σχολής) ή αλλιώς Fishbone diagram (διάγραμμα ψαροκόκαλο) είναι ένα από τα 7 εργαλεία ανάλυσης, του Στατιστικού Ελέγχου Διεργασιών, γνωστά και ως “the magnificent seven”.
Ο Στατιστικός Έλεγχος Διεργασιών έχει στη φαρέτρα του μια συλλογή από 7 εργαλεία που είναι χρήσιμα για την επίβλεψη της σταθερότητας μιας διεργασίας και τη βελτίωση της, μειώνοντας τη μεταβλητότητα της, ενώ μπορεί να εφαρμοσθεί σε κάθε διαδικασία.
Όπως αναφερθήκαμε και παραπάνω αξιόλογο μέρος του στατιστικού αυτού ελέγχου αποτελεί και το υπό ανάλυση διάγραμμα, το οποίο εμπλέκεται ενεργά στην επιχειρησιακή προσπάθεια της διοίκησης, ώστε το τελικά παραγόμενο προϊόν να ικανοποιεί τον πελάτη.
Κατά επέκταση εντάσσεται σε ένα σύνολο επιμέρους μεθοδολογικών προσεγγίσεων που αναπτύσσονται με κύρια στρατηγική κατεύθυνση τη διασφάλιση του ποιοτικού αποτελέσματος. Αποτελεί ένα από τα εργαλεία ανάλυσης μίας συνολικής διοικητικής φιλοσοφίας της επιχείρησης, εκείνη της διαρκούς βελτιστοποίησης της ποιότητας σε όλα τα επίπεδα της, της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας.
Η εφαρμογή του αρχίζει με τον εντοπισμό ενός προβλήματος και την αναγνώριση του ως το αρνητικό εκείνο αποτέλεσμα που επιβάλει τη λήψη αποφάσεων για διορθωτικές ενέργειες, με σκοπό την επίλυση και την αποφυγή της επαναληψιμότητας.
Στη συνέχεια και μέσω της χρήσης του, ακολουθείται όλη η διαδρομή των παραγόντων εκείνων που συνδέουν τις αιτίες και υπο-αιτίες με το αποτέλεσμα.
Η ανάπτυξη της διαδρομής αυτής γίνεται μέσα από ένα διάγραμμα που προσομοιάζει σχηματικά με το ψαροκόκαλο, με κεφάλι: το πρόβλημα (αποτέλεσμα) και πλευρά: τους πρωταρχικούς παράγοντες (αίτια).
Οι κατηγορίες παραγόντων που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι:
- 4m: methods (μέθοδοι) – machines (εξοπλισμός) – materials (υλικά) – manpower (άνθρωποι)
- 4p: place (τόπος) – procedure (διαδικασία) – people (άνθρωποι) – policies (πολιτικές)
- 4s: surround (περιβάλλον) – suppliers (προμηθευτές) – systems (συστήματα) – skills (ικανότητες, δεξιότητες)
Η επιλογή των κατηγοριών των παραγόντων είναι βάση του είδους του προβλήματος, καθώς και του τρόπου που το αντιλαμβάνεται ο αναλυτής. Η τελική διαμόρφωση του διαγράμματος μπορεί να περιέχει παράγοντες από διαφορετικές κατηγορίες.
Χαρακτηριστικά ακολουθεί ένα παράδειγμα διαγράμματος:
Με βάση την ανάπτυξη των επιλεγμένων παραγόντων αναπτύσσονται τα αίτια και υπο-αίτια του προβλήματος.
Χαρακτηριστικά αποδίδεται το παρακάτω παράδειγμα αντιμετώπισης του προβλήματος «Χτυπημένο προϊόν»:
Ουσιαστικά μέσα από μία τακτοποιημένη κατηγοριοποίηση των πιθανών αιτιών του προβλήματος αναζητούνται οι πραγματικές αιτίες εμφάνισης του.
Πως μπορείτε να αναπτύξετε το δικό σας χρηστικό εργαλείο;
Αρχικά η σκιαγράφηση και κατόπιν η χαρτογράφηση του διαγράμματος ακολουθεί τα εξής βασικά βήματα:
1ο Εντοπισμός του προβλήματος και καταγραφή του στην κεφαλή του σχεδίου.
2ο Ορισμός των συμμετεχόντων και οργάνωση ομάδας ανάλυσης, με ενεργοποίηση όλων των εμπλεκόμενων στο πρόβλημα.
3ο Διαγραμματική απεικόνιση του εργαλείου.
4ο Προσδιορισμός, επιλογή και κατηγοριοποίηση των παραγόντων (αιτιών) που εμπλέκονται στο αποτέλεσμα και ιεράρχηση τους ανάλογα με τη σημαντικότητα τους σε αυτό.
5ο Τοποθέτηση της εκάστοτε κατηγορίας παράγοντα, ανάλογα με την αμεσότητα του με το αποτέλεσμα (όσο πιο άμεση εμπλοκή, τόσο πιο κοντά στην κεφαλή του σχεδίου).
6ο Αναζήτηση, προσέγγιση και καταγραφή των υπο – αιτιών για κάθε κύρια κατηγορία παραγόντων (αιτιών).
7ο Σύνοψη των συμπερασμάτων, προτάσεις επίλυσης και ανάληψη διορθωτικών ενεργειών.
Το μεθοδολογικό αυτό εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνδυαστικά με τη μέθοδο των 5-ΓΙΑΤΙ, όπως σας το έχουμε παρουσιάσει και επεξηγήσει σε προηγούμενο άρθρο μας στις 18/10/2015 και μπορείτε να το βρείτε στην αρθρογραφία μας.
Πηγή: Φουντουλάκη Κ., «βοηθητικές σημειώσεις για το μάθημα ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ», Τ.Ε.Ι. Πάτρας
