Πιστοληπτική Ικανότητα & Ποιοτικά Κριτήρια!

Η παγκοσμιοποίηση των αγορών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της Οικονομικής Θεωρίας δημιούργησαν διάφορα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της χρηματοοικονομικής κατάστασης των επιχειρήσεων ακόμη και των Κρατών. Οι τρεις μεγάλοι και πιο γνωστοί Οίκοι αξιολόγησης, Moodys, Stantard&Poors, Ficth σκοπό έχουν να αξιολογούν και να βαθμολογούν με μία συγκεκριμένη κλίμακα την πιστοληπτική ικανότητα χωρών, Ομολόγων, τραπεζών, Μεγάλων επιχειρήσεων.

Τι σημαίνει όμως Πιστοληπτική Ικανότητα ; 

Ως πιστοληπτική ικανότητα (αγγλικά: Credit Rating) ορίζεται η ικανότητα, η αξιοπιστία και η φερεγγυότητα, ενός ατόμου, μιας επιχείρησης ή ακόμα και μιας χώρας στην αποπληρωμή των χρεών της. Η πιστοληπτική ικανότητα έχει τη δυνατότητα να αποκαλύψει σε ένα δανειστή (πχ μια Τράπεζα) ή έναν επενδυτή την πιθανότητα, να μπορέσει ο δανειολήπτης να ανταποκριθεί στις δανειακές του υποχρεώσεις χωρίς τον κίνδυνο πτώχευσης που θα επιφέρει επισφάλεια.

Σημαντικό κρίνεται το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής διαβάθμισης χρησιμοποιούνται και για την προσαρμογή επιτοκίων, ασφαλίστρων, καλυμμάτων, εξασφαλίσεων για την έκδοση ενός δανείου.

Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν, μια χαμηλή αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας δείχνει έναν υψηλό κίνδυνο αθέτησης ενός δανείου, και, συνεπώς, οδηγεί σε υψηλά επιτόκια ή ακόμα και σε άρνηση εκ μέρους της Τράπεζας να χορηγήσει το δάνειο. Όσο καλύτερη, μεγαλύτερη  είναι η πιστοληπτική ικανότητα του εν δυνάμει δανειολήπτη, τόσο πιο πιθανό είναι μια τράπεζα να εγκρίνει ένα δάνειο ή να επεκτείνει την πίστωση προς τον πρώτο και μάλιστα με ελκυστικούς όρους.

Πως γίνεται όμως η εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας μιας επιχείρησης ;

Σε συνέχεια του άρθρου που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2020, όπου και αναλύσαμε τα ποσοτικά κριτήρια της πιστοληπτικής ικανότητας, σήμερα θα παρουσιάσουμε και θα εξετάσουμε τα ποιοτικά κριτήρια για να καταλήξει η τελική βαθμολογία, η ονομαζόμενη διαβάθμιση.

Όσον αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά λαμβάνεται υπόψη:

• Αν τα οικονομικά στοιχεία που κατέθεσε η επιχείρηση είναι αληθή. Κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας αυτό που ενδιαφέρει είναι η εξέταση των πραγματικών στοιχείων (έσοδα, έξοδα) σε σχέση με αυτά που δηλώνει η εταιρία.
• Η περιοχή δραστηριότητας. Αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Ουσιαστικά αφορά τη γεωγραφική έκταση που καλύπτει το σύνολο των πωλήσεων. Στην περίπτωση μιας ξενοδοχειακής μονάδας που φιλοξενεί τουρισμό από διάφορες χώρες η περιοχή των δραστηριοτήτων θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, Διεθνής. Όσο πιο μεγάλη είναι η γεωγραφική περιοχή που απευθύνεται το προϊόν τόσο μεγαλύτερη σταθερότητα θα παρουσιάζουν τα έσοδα της μονάδας. Η έννοια της σταθερότητας κρίνεται ως σημαντικός και μάλιστα θετικός παράγοντας κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας.
• Οι συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή που δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Λαμβάνεται υπόψη το οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και τεχνολογικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται η επιχείρηση.
• Πόσο επηρεάζεται η λειτουργία της από το κόστος Δανεισμού. Κατά την εξέταση πιστοληπτικής ικανότητας, αξιολογείται το ύψος του επιτοκίου με το οποίο θα δοθεί το δάνειο. Το επιτόκιο δανεισμού ενδέχεται να μην επηρεάσει καθόλου την ομαλή αποπληρωμή του δανείου υφίσταται όμως και η πιθανότητα να επηρεάσει μερικώς, πολύ ή πάρα πολύ.
• Πόσο ισχυρή είναι η θέση στην περιοχή που δραστηριοποιείται. Εξετάζεται αν κατέχει ή όχι ηγετική θέση στο κλάδο ή την αγορά. Ουσιαστικά εξετάζεται ο βαθμός που μπορεί να επηρεάσει η συγκεκριμένη  επιχείρηση την αγορά ή απλά αποτελεί μια μονάδα μεταξύ πολλών που δεν έχει τη δύναμη να επηρεάσει τους πελάτες της, τους προμηθευτές της. Η θέση της επιχείρησης μπορεί αν είναι ισχυρή, μέτρια, περιορισμένη, ή να είναι μονοπωλιακή.
• Αν παρουσιάζει σταθερότητα πελατών. Η σταθερότητα των πελατών θεωρείται πολύ σημαντικό κριτήριο δεδομένου ότι αποδεικνύει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αφοσίωση του πελατολογίου προς την ξενοδοχειακή μονάδα. Η αφοσίωση με τη σειρά της κάνει το πελατολόγιο να μην επιλέγει άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες από ανταγωνιστικές μονάδες. Η σταθερότητα των πελατών μπορεί να χαρακτηριστεί ως κανονική, υψηλή ή χαμηλή.
• Αν παρουσιάζει αστάθεια εξόδων. Η αστάθεια των εξόδων αποτελεί έναν πολύ σημαντικό παράγοντα που λαμβάνεται υπόψη κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας. Σχετίζεται και με την αστάθεια που μπορεί να παρουσιάζουν και άλλες ομοειδείς επιχειρήσεις του κλάδου καθώς και με την ικανότητα του managemet της μονάδας να δημιουργεί έσοδα χωρίς ταυτόχρονα να αυξάνει τα έξοδα. Η αστάθεια των εξόδων μπορεί να χαρακτηρίζεται ως υψηλή, μέτρια ή χαμηλή.
• Πιστωτική Πολιτική. Άλλος ένας πολύ σημαντικός παράγοντας που έχει σημαντική βαρύτητα κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας. Ουσιαστικά ενδιαφέρει αν η ξενοδοχειακή μονάδα καταρχήν εισπράττει τις οφειλές της και το χρονικό διάστημα που τις εισπράττει. Αν το τελευταίο είναι μεγάλο τότε δημιουργεί πρόβλημα ρευστότητας στην επιχείρηση. Η πιστωτική πολιτική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αδύναμη ή καλή ή πολύ καλή.
• Η ποιότητα των πελατών. Ο συγκεκριμένος παράγοντας έχει να κάνει με την πιστοληπτική ικανότητα των πελατών της επιχείρησης. Αν εξοφλούν την επιχείρηση στην ώρα τους, αν το μοτίβο των αγορών τους είναι σταθερό ή όχι. Η ποιότητα μπορεί να χαρακτηρίζεται, καλή, αποδεκτή ή αδύναμη.
• Το επίπεδο συγκέντρωσης των πελατών. Ενδιαφέρει αν ο κύκλος εργασιών πραγματοποιείται από λίγους πελάτες ή πολλούς και ουσιαστικά υπάρχει διασπορά. Ο κύκλος εργασιών μιας ξενοδοχειακής μονάδας μπορεί προέρχεται από τη χονδρική, τη λιανική ή και τον συνδυασμό των δύο αγορών. Όσο μεγαλύτερη είναι η διασπορά τόσο ο κύκλος εργασιών θα παρουσιάζει σταθερότητα. Η συγκέντρωση των πελατών μπορεί να είναι χαμηλή, μέτρια ή υψηλή.
• Η ύπαρξη προσωπικών καταθέσεων των μετόχων της επιχείρησης. Αποτελεί έναν παράγοντα με τη δική του βαρύτητα στην εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας. Όταν οι μέτοχοι είναι κάτοχοι προσωπικών καταθέσεων, σημαίνει ότι η επιχείρηση λειτουργεί με κέρδη και τα διανέμει και ουσιαστικά είναι υγιείς. Επίσης η ύπαρξη προσωπικών καταθέσεων μπορεί να ερμηνευτεί και ως ύπαρξη της δυνατότητας των μετόχων για αύξηση μετοχικού κεφαλαίου εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο.
• Αν η λειτουργία της επιχείρησης επηρεάζεται από συναλλαγματικές ισοτιμίες. Πολύ σημαντικός παράγοντας η ύπαρξη του οποίου έχει σημαντικό ρόλο στη τελική διάρθρωση εξόδων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αν μια επιχείρηση εισπράττει ή έχει υπογράψει συμβόλαια σε άλλο νόμισμα εκτός του Ευρώ, τότε υφίσταται κίνδυνος αρνητικών συναλλαγματικών ισοτιμιών.
• Οι προοπτικές του κλάδου. Η γενικότερα εικόνα του κλάδου λαμβάνεται υπόψη προκειμένου να αξιολογηθεί το αίτημα δανείου μιας επιχείρησης.
• Η συνεργασιμότητα και η αφοσίωση των διοικούντων. Και οι δύο παράγοντες έχουν τη δική τους βαρύτητα στην ομαλή λειτουργία της επιχείρησης και κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητα της. Όταν οι μέτοχοι συνεργάζονται άριστα μεταξύ τους και έχουν μια στρατηγική τότε οι πιθανότητες να επιτύχουν το στόχο αυξάνονται. Το ίδιο συμβαίνει και με την αφοσίωση τους στους στόχους της επιχείρησης.
• Η ύπαρξη διάδοχης κατάστασης. Όταν πρόκειται για τη χορήγηση ενός μακροπρόθεσμου δανείου κατά την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας λαμβάνεται υπόψη η ηλικία των φορέων που ασκούν τη διοίκηση και το κατά πόση η διάδοχη κατάσταση είναι εξασφαλισμένη ή όχι. Η ύπαρξη τέκνων αυξάνει τη πιθανότητα ομαλής διαδοχής καθώς και την ομαλή αποπληρωμή του δανείου.
• Η οργανωτική διάρθρωση της επιχείρησης. Θεωρείται ένας πολύ σημαντικός ποιοτικός παράγοντας για την εξέταση της πιστοληπτικής ικανότητας. Η οργανωτική δομή πρέπει να είναι σαφείς, να έχει γίνει κατανομή αρμοδιοτήτων που να ταιριάζουν με τις ικανότητες των στελεχών. Μια οργανωτική δομή πρέπει να είναι εμφανείς δεδομένου ότι αποδεικνύει μια ομαλή λειτουργία.
• Η ύπαρξη έγκαιρου προγραμματισμού. Ο έγκαιρος προγραμματισμός ουσιαστικά συνδέεται με την ικανότητα της διοίκησης τόσο να θέτει στόχους όσο και να τους πετυχαίνει.
• Η συναλλακτική συμπεριφορά προς την τράπεζα που συνεργάζεται και το χρονικό διάστημα που υφίσταται η συνεργασία τους. Κρίνεται και αυτός ως σημαντικός παράγοντας κατά την εξέλιξη της πιστοληπτικής ικανότητας. Λαμβάνεται υπόψη αν ήταν έγκαιρη ή μη, η καταβολή των τόκων και χρεολυσίων. Στη περίπτωση της μη έγκαιρης καταβολής λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των ημερών καθυστέρησης και ο λόγος της καθυστέρησης. Μια επιχείρηση της οποίας η συναλλακτική συμπεριφορά κρίνεται απολύτως ικανοποιητική έχει περισσότερες πιθανότητες να αποπληρώσει έναν κίνδυνο που θα αναλάβει η συνεργαζόμενη με αυτή Τράπεζα. Ο παράγοντας της συνέπειας συνδυάζεται και με τα χρόνια συνεργασίας με τον συγκεκριμένο τραπεζικό οργανισμό. Αν υφίσταται χρόνια συνεργασία τότε η τράπεζα έχει τη δυνατότητα να χαρακτηρίσει τον πιστούχο ως συνεργάσιμο και έγκαιρο στις αποπληρωμές του με αποτέλεσμα την διεξοδική εξέταση του αιτήματος. Αντίθετα ενδέχεται να μη συμβαίνει το ίδιο για κάποιον ο οποίος θεωρείται νέος ή εν δυνάμει πιστούχος για έναν τραπεζικό οργανισμό.
• Η ύπαρξη ή μη δυσμενών στοιχείων. Πρόκειται για έλεγχο φερεγγυότητας που προβαίνει κάθε τραπεζικός οργανισμός στο σύστημα του ‘Τειρεσία’. Κατά τον έλεγχο ενδέχεται να προκύψουν δυσμενή στοιχεία (είτε πρόκειται για ακάλυπτες επιταγές ή συναλλαγματικές είτε διοικητικές κυρώσεις ή προγράμματα πλειστηριασμών) τα οποία μειώνουν σημαντικά την πιστοληπτική ικανότητα της πιστούχου.

Οι σταθμίσεις των δεικτών, δηλαδή το ποσοστό βαρύτητας που λαμβάνουν όλοι οι παραπάνω παράγοντες δεν παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις στα Τραπεζικά Ιδρύματα.

Κρίνεται πολύ σημαντικό  το γεγονός ότι η διαβάθμιση μιας εταιρίας, ουσιαστικά το Rating που λαμβάνει μετά την επεξεργασία των παραπάνω στοιχείων, αποτελεί βάσει, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Επίσης βοηθάει πάρα πολύ ώστε η τράπεζα να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τον κίνδυνο με σκοπό να αποφασίσει αν θέλει να τον αναλάβει ή όχι.

Η ανάληψη του κινδύνου βοηθάει βάση της συνθήκης της Βασιλείας ΙΙ στην έγκαιρη και σωστή ανάληψη και δημιουργία προβλέψεων επισφαλών απαιτήσεων για τα Τραπεζικά Ιδρύματα.

Το πρόγραμμα που σήμερα χρησιμοποιεί το Ελληνικό Τραπεζικό Σύστημα είναι το Moody’s Risk Advisor (MRA), το οποίο θεωρείται ένα από τα πλέον εξελιγμένα εργαλεία αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας επιχειρήσεων. Χρησιμοποιείται από 90 από τα 100 μεγαλύτερα πιστωτικά ιδρύματα στον κόσμο (συμπεριλαμβανομένων των Citi corp, Bank of America, J.P. Morgan, HSBC, ABN Amro).

Στο σημερινό μας άρθρο οι BizExperts παρουσιάσαμε τη συνολική έρευνά αναφορικά με τα κριτήρια που λαμβάνουν υπόψη οι Τραπεζικοί Οργανισμοί προκειμένου να αξιολογήσουν μια επιχείρηση και να την κατηγοριοποιήσουν σε μια ορισμένη διαβάθμιση.

Εκτίμηση μας αποτελεί ότι η παραπάνω μελέτη μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιείτε ως ‘manual’ στον επιχειρηματικό κόσμο προκειμένου οι επιχειρήσεις να γνωρίζουν αν είναι ή όχι αξιόχρεες για να απευθυνθούν στις Τράπεζας για τη λήψη ενός δανείου.