Η Θεωρία των 6 Καπέλων

H θεωρία των 6 καπέλων αποτελεί ένα μοντέλο σκέψης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να εξερευνηθούν διαφορετικές προοπτικές μιας περίπλοκης κατάστασης ή πρόκλησης. Πατέρας της παραπάνω θεωρίας είναι ο Edward de bono.

Το να βλέπει κάποιος τα πράγματα με διαφορετικούς τρόπους, και να σκέπτεται διαφορετικά, αποτελεί μια καλή ιδέα στον καθορισμό της στρατηγικής και των πολύπλοκων διαδικασιών λήψεως αποφάσεων.

Βασικός σκοπός της θεωρίας των 6 καπέλων είναι η απλοποίηση της σκέψης. Η θεωρία αναγνωρίζει 6 στυλ σκέψης και αποδίδει ένα χρώμα σε κάθε στυλ. Καμία από τις μορφές σκέψης δεν είναι καλύτερη από τις άλλες, απλά αποτελεί η κάθε μία, έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγιση σε ένα πρόβλημα.

Κατά την εφαρμογή της θεωρίας επιτρέπεται η εναλλαγή του τρόπου σκέψης, από το ένα στυλ, στο άλλο. Την εναλλαγή αυτή ο Edward de bono την παρομοίασε σαν να βγάζεις ένα καπέλο και να βάζεις ένα άλλο. Ο συνδυασμός των χρωμάτων παρέχει απλά έναν ιδιωματισμό που καθοδηγεί πως να σκέφτονται οι άνθρωποι μεμονωμένα ή σε ομάδες.

Το σημαντικό με την θεωρία αυτή είναι ότι δεν προσβάλει το «εγώ» ή την προσωπικότητα,  απλά θέτει κάποιους κανόνες και καθοδηγεί. Κάθε καπέλο πήρε το όνομά του από ένα χρώμα το οποίο περιγράφει ένα συγκεκριμένο τρόπο σκέψης και προσέγγισης του θέματος που εξετάζεται.

Παρακάτω αναφέρονται τα χρώματα των καπέλων:

Λευκό καπέλο. Εστιάζει στα γεγονότα και στοιχεία. Ουδέτερη και αντικειμενική οπτική με   εστίαση στις διαθέσιμες πληροφορίες. Ποιες επιπλέον πληροφορίες απαιτούνται, πως θα μπορούσε να επιτευχθεί ο στόχος.

Κόκκινο καπέλο. Αισθήματα  και  συναισθήματα. Διαίσθηση, εικασίες, εστίαση στη γρήγορη έκφραση χωρίς εξηγήσεις ή αιτιολογία που απαιτείται. Επιτρέπει τα άτομα να εκφράσουν τους φόβους τους, τι συμπαθούν και τι αντιπαθούν, τι αγαπούν και τι μισούν.

Μαύρο καπέλο. Εστίαση στην απαισιοδοξία. Ο συνήγορος  του διαβόλου. Γιατί  κάτι μπορεί να μην λειτουργεί.  Εντοπισμός των δυσκολιών και των κινδύνων, που μπορεί τα πράγματα να πάνε στραβά;

Πιθανώς το πιο ισχυρό και χρήσιμο από τα καπέλα (η υπέρμετρη χρήση όμως ενδέχεται να δημιουργήσει πρόβλημα).

Κίτρινο καπέλο. Εστίαση στην αισιοδοξία και τα οφέλη. Τι είναι καλό και εποικοδομητικό.  Βλέπει την πιο φωτεινή πλευρά των καταστάσεων.

Πράσινο καπέλο. Εστιάζει στη δημιουργικότητα, στις αλλαγές, την καινοτομία, τις εναλλακτικές λύσεις. Δίνει την ευκαιρία να ακουστούν νέες ιδέες και αντιλήψεις. Δίνει έμφαση στην εφευρετικότητα και  τις  δυνατότητες.

Μπλε καπέλο. Χρησιμοποιείται για να διαχειριστεί τη διαδικασία της σκέψης. Αποτελεί τον  μηχανισμό ελέγχου της συνολικής διαδικασίας και της χρήσης των άλλων καπέλων.  Συνοψίζει και συμπεραίνει.

Ο πατέρας της θεωρίας Edward de bono υποστηρίζει ότι η ακολουθία των καπέλων πρέπει να ξεκινάει και να τελειώνει με το μπλε καπέλο. Τα συναισθήματα αποτελούν απαραίτητο μέρος της σκεπτικής ικανότητας του ανθρώπου και όχι κάτι extra που συνθέτει τη σκέψη του.

Η εφαρμογή της σκεπτικής διαδικασίας των 6 καπέλων είναι δυνατόν να έχει ατομική και ομαδική εφαρμογή.

Ατομική εφαρμογή: H χρήση των 6 καπέλων σε κάθε στιγμή σκέψης σίγουρα αποτελεί υπερβολή. Η εφαρμογή της πρέπει να είναι περιστασιακή και ειδικότερα όταν ένα άτομο θα ήθελε να λύσει ένα συγκεκριμένο και περίπλοκο πρόβλημα. Στην περίπτωση αυτή η ακολουθία των καπέλων θα πρέπει να οριστεί εκ των πρότερων.

Ομαδική εφαρμογή: Ο De Bono ονομάζει ως «παράλληλη σκέψη» την πράξη που τα μέλη μιας ομάδας φορούν το καθένα διαφορετικό χρώμα καπέλου, την ίδια στιγμή. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ταυτόχρονη διερεύνηση των θεμάτων, αντικειμενικά και συναισθηματικά. Είναι μια τεράστια βελτίωση σε σχέση με την παραδοσιακή μορφή σκέψης, όπου οι άνθρωποι παίρνουν το μέρος κάποιας πλευρά και απλά ελπίζουν σε κάποια χρήσιμα αποτελέσματα.

Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι η θεωρία δεν αποτελεί μορφή στιγματισμού των ανθρώπων (π.χ. ότι οι  άνθρωποι του μάρκετινγκ σκέφτονται μόνο με κίτρινο καπέλο ή ότι αυτοί που κάνουν τον δικηγόρο του διαβόλου είναι κακοπροαίρετοι).

Τα καπέλα κατηγοριοποιούν τη σκέψη και όχι τους ανθρώπους.

Οι καλοί στοχαστές αισθάνονται άνετα φορώντας και τα 6 καπέλα και τα εναλλάσσουν εύκολα. Η παράλληλη σκέψη καλεί όλους να συνεισφέρουν κάτω από κάθε καπέλο.

Τα πλεονεκτήματα από την εφαρμογή των καπέλων αναφέρονται παρακάτω:

• Επιτρέπει στον καθένα την ελεύθερη έκφραση των σκέψεων του χωρίς ρίσκο.
• Προλαμβάνει τη σιωπή.
• Ευαισθητοποιεί τους συμμετέχοντες ότι υπάρχουν πολλαπλές προοπτικές με το θέμα.
• Παρέχει έναν βολικό μηχανισμό για εναλλαγές ταχυτήτων στη σκέψη με διαφορετικούς τρόπους.
• Θέτει κανόνες για το παιχνίδι των σκέψεων.
• Προσωρινά εστιάζει τη σκέψη σε μία διάσταση.
• Βοηθάει τα άτομα να επεκτείνουν της ικανότητα της σκέψης υιοθετώντας μια οπτική γωνία που δεν είναι απαραίτητα δική τους.
• Οδηγεί σε πιο δημιουργικές σκέψεις μέσω του διαλόγου που ακολουθεί από την συνεισφορά του κάθε μέλους της ομάδας.
• Βελτιώνει την επικοινωνία αφού το «εγώ» δεν απειλείται και τα άτομα δεν δέχονται επιθέσεις επί προσωπικού, ούτε στιγματίζονται από τον τρόπο σκέψης.
• Βελτιώνει τη λήψη αποφάσεων, καθώς δίνεται προσοχή σε όλες τις οπτικές του προβλήματος, της ευκαιρίας, του ρίσκου.
• Μεγιστοποιεί την παραγωγική συνεργασία και ελαχιστοποιεί την αντιπαραγωγική αλληλεπίδραση / συμπεριφορά.
• Μειώνει τις συγκρούσεις των μελών της ομάδας.
• Χρησιμοποιεί την παράλληλη σκέψη ως ομάδα προκειμένου να παραχθούν περισσότερες και  καλύτερες ιδέες και λύσεις.
• Κάνει τις συσκέψεις πολύ μικρότερες και πιο παραγωγικές.
• Τονώνει την καινοτομία με τη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων ιδεών.
• Εντοπίζει ευκαιρίες εκεί που άλλοι βλέπουν προβλήματα.
• Επιτυγχάνει σημαντικά και ουσιαστικά αποτελέσματα σε λιγότερο χρόνο.

Εκτίμηση των BizExperts αποτελεί ότι η παραπάνω σκεπτική διαδικασία ίσως είναι όχι μόνο χρήσιμη, αλλά και απαραίτητη, ειδικά στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία.

Όλοι μας έχουμε μάθει να σκεπτόμαστε με ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης, τον δικό μας, χωρίς να εξετάζουμε τις διαφορετικές οπτικές του κάθε θέματος. Η μία μόνο και πάντα μονόπλευρη οπτική που αντιμετωπίζονται τα θέματα ίσως δυσκολεύει τον βηματισμό προς τα εμπρός.

Δοκιμάστε να εφαρμόσετε τη παραπάνω σκεπτική διαδικασία μόνοι σας ή με την ομάδα των knowledge συνεργατών σας, δίνοντας σε κάθε μέλος να «φορέσει» ένα διαφορετικό καπέλο.

Με τον καιρό θα διαπιστώσετε σε προσωπικό επίπεδο ότι ο διαφορετικός τρόπος σκέψης και η διαφορετική οπτική προσέγγισης των προβλημάτων και προκλήσεων σας δημιουργεί και πολλαπλές επιλογές.

Εφαρμόστε την παραπάνω μέθοδο και θα δείτε σημαντική διαφορά στην αποδοτικότητα της σκέψης είτε σε ατομικό επίπεδο είτε σε ομαδικό.

Με τον καιρό θα καταλάβετε ποιος σκέφτεται καλύτερα και με ποιο καπέλο

Καλή επιτυχία!